सर्वसामान्यांच्या जीवनाचा संघर्ष मांडणारे दिग्दर्शक ‘श्याम बेनेगल’ काळाच्या पडद्याआड | Shyam Benegal

मुंबई | प्रसिद्ध दिग्दर्शक आणि सामाजिक मुद्द्यांवर आधारित चित्रपटांमधून विचार मांडणारे पद्मश्री श्याम बेनेगल (Shyam Benegal) यांचे निधन झाले आहे. वयाच्या 90व्या वर्षी त्यांनी अखेरचा श्वास घेतला. काही दिवसांपूर्वीच त्यांनी त्यांचा 90 वा वाढदिवस साजरा केला होता. मात्र, आज त्यांच्या मृत्यूची बातमी समोर आली आहे. गेल्या काही महिन्यांपासून ते आजारपणाशी झुंज देत होते. त्यांच्या दोन्ही किडन्या निकामी झाल्या होत्या.

श्याम बेनेगल यांचे नाव भारतीय चित्रपटसृष्टीत समांतर चित्रपट चळवळीचे प्रणेते म्हणून घेतले जाते. ‘अंकुर’ या 1974 साली प्रदर्शित झालेल्या त्यांच्या पहिल्या चित्रपटानेच त्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख मिळवून दिली होती. यानंतर त्यांनी ‘निशांत’, ‘भूमिका’, ‘मंथन’, ‘जुबैदा’ आणि ‘सरदारी बेगम’ यांसारख्या अजरामर चित्रपटांची निर्मिती केली. त्यांच्या चित्रपटांनी सर्वसामान्य जनतेच्या संघर्षाला आणि सामाजिक समस्यांना पडद्यावर प्रभावीपणे मांडले.

‘मंथन’ या चित्रपटाची निर्मिती त्यांनी प्रेक्षकांच्या आर्थिक मदतीने केली होती. हा चित्रपट डेअरी आंदोलनावर आधारित होता. श्याम बेनेगल यांच्या चित्रपटांमधून नेहमीच तत्कालीन समाजस्थितीवर मार्मिक भाष्य करण्यात आले.

पुरस्कार आणि सन्मान

श्याम बेनेगल यांना त्यांच्या योगदानासाठी अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांनी गौरवण्यात आले. त्यांना पद्मश्री, पद्मविभूषण, दादासाहेब फाळके पुरस्कार, तसेच 2013 सालचा कलामहर्षी बाबूराव पेंटर जीवनगौरव पुरस्कार आणि 2018 सालचा व्ही. शांताराम जीवनगौरव पुरस्कार मिळाले होते.

चित्रपटसृष्टीत मोठी पोकळी

श्याम बेनेगल यांच्या निधनामुळे भारतीय चित्रपटसृष्टीत एक मोठी पोकळी निर्माण झाली आहे. सामाजिक मुद्द्यांवर आधारित चित्रपट निर्मितीचा एक सुवर्ण अध्याय संपला आहे. त्यांच्या कार्यामुळे ते कायमच प्रेक्षकांच्या मनात घर करून राहतील.

श्याम बेनेगल यांचे चित्रपट

Movie Name	Release Year	Key Actors
Ankur	1974	Shabana Azmi, Anant Nag
Nishant	1975	Shabana Azmi, Smita Patil, Naseeruddin Shah
Manthan	1976	Girish Karnad, Smita Patil, Naseeruddin Shah
Junoon	1978	Shashi Kapoor, Shabana Azmi, Naseeruddin Shah
Kalyug	1981	Shashi Kapoor, Rekha, Raj Babbar
Mandi	1983	Shabana Azmi, Smita Patil, Naseeruddin Shah
Trikaal	1985	Leela Naidu, Naseeruddin Shah, Anita Kanwar
Suraj Ka Satvan Ghoda	1992	Rajit Kapoor, Neena Gupta, Pallavi Joshi
Sardari Begum	1996	Kirron Kher, Amrish Puri, Rajeshwari Sachdev
Zubeidaa	2001	Karisma Kapoor, Rekha, Manoj Bajpayee
Netaji Subhas Chandra Bose: The Forgotten Hero	2005	Ila ArunPankaj, Berry Nicolas, Chagrin
Welcome to Sajjanpur	2008	Shreyas Talpade, Amrita Rao
Well Done Abba	2010	Boman Irani, Minissha Lamba