अभियांत्रिकी हा एक तांत्रिक विषय आहे जो विज्ञान आणि गणित या दोन्ही तत्त्वांचा वापर करून समस्या सोडवण्यावर लक्ष केंद्रित करतो. अभियांत्रिकीच्या अनेक शाखा आहेत. अभियांत्रिकीचे शिक्षण घेतल्यानंतर विद्यार्थ्यांना विविध क्षेत्रांमध्ये करिअरच्या संधी उपलब्ध असतात.
Career Opportunities in Engineering
भारतातील अभियांत्रिकी क्षेत्र
भारतातील अभियांत्रिकी क्षेत्र हे एक वेगाने वाढणारे क्षेत्र आहे. भारत सरकारने पायाभूत सुविधांमध्ये मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक केल्याने अभियांत्रिकी क्षेत्राला चालना मिळाली आहे. याव्यतिरिक्त, भारतातील IT आणि ऑटोमोबाईल उद्योगांमध्येही अभियांत्रिकीच्या कौशल्यांची मोठी मागणी आहे.
अभियांत्रिकी शाखा
- सिव्हिल इंजिनिअरिंग
- मेकॅनिकल इंजिनिअरिंग
- इलेक्ट्रिकल इंजिनिअरिंग
- इलेक्ट्रॉनिक्स आणि कम्युनिकेशन इंजिनिअरिंग
- कंप्यूटर सायन्स आणि इंजिनिअरिंग
- प्रोडक्शन इंजिनिअरिंग
- केमिकल इंजिनिअरिंग
- मेटलर्जिकल इंजिनिअरिंग
- बायोमेडिकल इंजिनिअरिंग
- एरोस्पेस इंजिनिअरिंग
- पेट्रोकेमिकल इंजिनिअरिंग
- ॲग्रीकल्चर इंजिनिअरिंग
- एआई इंजीनियरिंग (आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स)
- रोबोटिक्स इंजीनियरिंग
- पॉलिमर इंजीनियरिंग
अभियांत्रिकी शाखेतील करिअरचे पर्याय
- सरकारी क्षेत्र : भारत सरकारच्या विविध मंत्रालये, सरकारी कंपन्या आणि विभागांमध्ये अभियांत्रिकीच्या विविध शाखांमधील विद्यार्थांना नोकरीच्या संधी उपलब्ध आहेत.
- खासगी क्षेत्र : भारतातील अनेक मोठ्या आणि लहान उद्योगांमध्ये अभियांत्रिकीच्या विविध शाखांमधील विद्यार्थांना नोकरीच्या संधी उपलब्ध आहेत.
- स्वयंरोजगार : अभियांत्रिकीच्या कोणत्याही शाखेतील शिक्षण घेतल्यास स्वतःचा व्यवसाय सुरू करता येतो. सुरवातील लहान मोठ्या उद्योगात काही काळ अनुभव घेतल्यास व्यवसायात उतरल्यास त्याचा अधिक फायदा मिळू शकतो.
अभियांत्रिकी शाखेतील करिअरसाठी आवश्यक कौशल्ये
तांत्रिक ज्ञान : अभियांत्रिकीच्या कोणत्याही शाखेत प्रवेश घेतला तरी आवश्यक असलेल्या तांत्रिक ज्ञानाचा विकास करणे आवश्यक आहे.
समस्या सोडवण्याची क्षमता : अभियांत्रिकी शाखेतील विद्यार्थांकडे नवीन आणि सर्जनशील मार्गांनी समस्या सोडवण्याची क्षमता असणे आवश्यक आहे.
विश्लेषणात्मक कौशल्ये : अभियांत्रिकी शाखेतील उमेदवारांकडे माहितीचे विश्लेषण करून तात्काळ निर्णय घेण्याची क्षमता असणे आवश्यक आहे.
संप्रेषण कौशल्ये : अभियांत्रिकीचे शिक्षण घेणाऱ्यांकडे प्रभावीपणे संप्रेषण करण्याची क्षमता असणे आवश्यक आहे.
टीमवर्क कौशल्ये : प्रभावीपणे टीमवर्क करण्याची क्षमता असणे आवश्यक आहे.
अभियांत्रिकी शाखेतील करिअरचे फायदे
- उच्च पगार: अभियांत्रिकी शाखेतील पदवीधरांना उच्च पगाराची नोकरी मिळण्याची शक्यता असते.
- सुरक्षितता: अभियांत्रिकी शाखेतील करिअर हे एक सुरक्षित करिअर आहे.
- वाढीची शक्यता: अभियांत्रिकी क्षेत्र हे एक वाढणारे क्षेत्र आहे, त्यामुळे अभियांत्रिकी शाखेत करिअरमध्ये वाढीची चांगली संधी असते.
अभियांत्रिकी शाखेतील शिक्षणाचा कालावधी
अभियांत्रिकी शाखेत पदवीचा कालावधी बारावी सायन्सनंतर ४ वर्षांचा आहे. काही विद्यार्थी डिप्लोमा इंजिनीअरिंग करून थेट दुसऱ्या वर्षात प्रवेश घेतात. त्यांच्यासाठी हा कालावधी ३ वर्षांचा असतो. दोन्ही मार्गांनी म्हणजेच दहावीनंतर डिप्लोमा करून नंतर पदवी करणे आणि दहावी नंतर बारावीमार्गे अभियांत्रिकी पदवी करणे या दोन्हींचा कालावधी समानच आहे.
अभियांत्रिकी प्रवेश परीक्षा
बारावी सायन्सनंतर JEE Main द्वारे देशभरातील एनआयटी आणि JEE Advanced द्वारे आयआयटीमध्ये प्रवेश मिळतो तर, सीईटीद्वारे महाराष्ट्रातील महाविद्यालये, शासकीय महाविद्यालये, विद्यापीठाचा अभियांत्रिकी विभाग, शासनमान्य विनाअनुदानित, खासगी विद्यापीठे, स्वायत्त महाविद्यालये अशी अनेक प्रकारची महाविद्यालये विद्यार्थ्यांना शिक्षणासाठी उपलब्ध असतात. सीईटी परीक्षेत पर्सेन्टाइल पद्धतीने गुण जाहीर केले जातात.
अभियांत्रिकी शाखेतील अभ्यासक्रमाचे स्वरूप
चार वर्षांच्या अभ्यासक्रमात सेमिस्टर पॅटर्न असून, प्रत्येक सेमिस्टर मध्ये देखील विशिष्ट कालावधीनंतर सातत्याने परीक्षा घेतल्या जातात. थेअरीबरोबरच नियमित प्रॅक्टिकल्स घेतली जातात. अभ्यासक्रमाच्या शेवटी प्रोजेक्ट वर्कचा समावेश असतो. रीसर्च पेपर्स, कॉन्फरन्स, ट्रायल अँड एरर प्रोजेक्ट्स, टेक्निकल कॉम्पिटिशन्स अशा विविध माध्यमातून विद्यार्थ्यांना संशोधन आणि उद्योजकतेचे ज्ञान दिले जाते.
अभियांत्रिकी शाखेतील पदवीनंतरच्या संधी
एमई, एमटेक, एमएसद्वारे तांत्रिकी क्षेत्रातील पदव्युत्तर शिक्षण घेता येते. व्यवस्थापन क्षेत्रातील एमबीए, पीजीडीबीएम शिक्षण उपलब्ध आहे. यूपीएससी, एमपीएससी, सीडीएसई आदी परीक्षांद्वारे शासकीय क्षेत्रात जाता येते.